ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ – 1922-2022 : Άσβεστη μνήμη.
Ένα Ελληνικό Χωριό-Μία Ιστορία…
Χωριό Νηχώρι στο Βόσπορο & ο ποιητής Κ.Καβάφης.
Γράφει η Τασσώ Γαΐλα.
Στα πλαίσια της επετείου των 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή επισκεπτόμαστε με τη βοήθεια των φωτογραφιών και του video ένα πασίγνωστο χωριό όχι της Μικράς Ασίας αλλά της Κωνσταντινούπολης εφόσον το Νηχώρι βρίσκεται στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου , μεταξύ της Στένης (Istinye) και των Θεραπειών.(Tarabya).
<Ξένε, σαν δης ένα χωριό όπου γελάει η φύσις,
κ’ εις κάθε πλάτανο κοντά που κρύπτεται
μια κόρη ωραία σαν το τριαντάφυλλο
— εκεί να σταματήσης· έφθασες, ξένε, στο Νιχώρι.>
Κ.Καβάφης.
Η πρώτη στροφή από το ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη <Νιχώρι> του μεγάλου μας ποιητή του οποίου η μητέρα είχε καταγωγή το Νιχώρι κι ο ποιητής το επισκεπτόταν συχνά στα νεανικά του χρόνια.. Εδώ στο Νιχώρι και στο προαύλιο χώρο της εκκλησίας της Παναγίας Κουμαριώτισσας υπάρχει η προτομή του ποιητή μας και κάθε χρόνο στις 29 Απριλίου γίνονται εκδηλώσεις προς τιμήν του ποιητή.
Νεοχώρι, Νηχώρι ή Νιχώρι (τουρκικά Genikoy- Γενίκιοϊ ) κοινότητα σήμερα της Κωνσταντινουπόλεως κάποτε ένα χωριό εύπορο με πολλούς ψαράδες, καραβοκύρηδες , ναυτικούς και φουρνάριδες εφόσον παλιά το Νιχώρι είχε 100 φούρνους που παρήγαγαν τα φημισμένα παξιμάδια του τόπου τους και με αυτά εφοδιάζονταν τα πλοία που σάλπαραν για τον Εύξεινο Πόντο.
Νεοχώρι, σήμερα κοινότητα ή ακόμη καλλίτερα γειτονιά της Κωνσταντινούπολης στην περιοχή Sariyer , με την ιδιομορφία να έχει διατηρήσει παρόλα όσα δεινά συνέβησαν –Μικρασιατική καταστροφή, Σεπτεμβριανά κλπ- το Ελληνικό του χρώμα. Η Ελληνική κοινότητα του Νεοχωρίου γερνάει μεν αλλά δεν παύει να δίνει δυναμικά το παρόν της.
Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο συνοικισμός πήρε το όνομά του από τους Βλάχους που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή αμέσως μετά την Άλωση, από την περιοχή Geni. Έτσι η περιοχή ονομάστηκε Geniköy, το οποίο μετατράπηκε με την πάροδο του χρόνου σε Γενίκιοϊ.
Σύμφωνα με τον Αρμένιο συγγραφέα του 18ου αιώνα Ιντζιτζιάν, αν και το Νεοχώρι θεωρούνταν χωριό, έμοιαζε ωστόσο με μικρή πολιτεία. Οι κάτοικοί του πλήρωναν περισσότερους φόρους σε σύγκριση με τα άλλα χωριά στο Βόσπορο και οι Νηχωρίτες ήταν αναγκασμένοι να συμμετέχουν στον οθωμανικό στόλο προσφέροντας συγκεκριμένο αριθμό ατόμων.
Το Γενίκιοϊ, ακόμα και μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923, παρέμεινε μία από τις σημαντικότερες ρωμαιορθόδοξες κοινότητες της Κωνσταντινούπολης. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το 1949 η εν λόγω κοινότητα αποτελούνταν από 135 οικογένειες. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1955, και σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει ο Χριστόφορος Χρηστίδης από το προσωπικό αρχείο του, η κοινότητα του Γενίκιοϊ αποτελούνταν από 220 οικογένειες.
Σταδιακά και αυτή η κοινότητα άρχισε να παρακμάζει δημογραφικά, λόγω τόσο της μετοικεσίας προς πιο κεντρικές κοινότητες της Πόλης όσο και των αντιμειονοτικών μέτρων που υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο όξυνσης των διμερών σχέσεων Ελλάδας και Τουρκίας τις επόμενες δεκαετίες, με κύρια αιτία το Κυπριακό.
Ορθόδοξες Εκκλησίες στο Νιχώρι.
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου είναι κτίσμα του 1818. Στον περίβολο του ναού βρίσκονται οι τάφοι του Αλεξάνδρου και του Στεφάνου Καραθεοδωρή, σημαντικών προσωπικοτήτων της ορθόδοξης κοινότητας αλλά και του οθωμανικού κράτους. Ο ναός της Κοιμήσεως Θεοτόκου Κουμαριωτίσσης βρίσκεται στην οδό που ανεβαίνει τον Άνω Βόσπορο στην αριστερή πλευρά. Η ονομασία Κουμαριώτισσα οφείλεται σε μια εικόνα που βρέθηκε μέσα σε μία κουμαριά. Στην περιοχή αυτή υπήρχε δάσος με πολλά κούμαρα και γι’ αυτό ονομαζόταν και Κόμαρον.
Όπως προαναφέρθηκε, το χωριό είχε τρεις ενορίες. Την ενορία του Αγίου Νικολάου χώριζε από το συνοικισμό του Κεφαλαιοχωρίου, γύρω από το ναό της Παναγίας της Κουμαριώτισσας, ένα ρυάκι. Η ενορία του Αγίου Νικολάου ήταν από τις πλουσιότερες όλης της Αρχιεπισκοπής της Κωνσταντινούπολης. Η τρίτη ενορία, που ήταν και η φτωχότερη, είχε συγκροτηθεί γύρω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που ήταν Αγιοταφικό μετόχι.
Αγιάσματα στο Νιχώρι.
Σημαντικό αγίασμα στην περιοχή ήταν το αγίασμα που τιμόταν στο όνομα της Αγίας Παρασκευής. Πανηγύριζε στις 26 Ιουλίου.Στη φωτογραφία στο άρθρο μας ο εορτασμός στο Αγίασμα της Αγίας Παρασκευής τη φετεινή χρονιά. Παλαιότερα, από τα έσοδα του αγιάσματος επωφελούνταν οι Αγιοταφίτες κληρικοί που διέμεναν στο κοντινό Αγιοταφικό Μετόχι. Άλλα σημαντικά αγιάσματα της περιοχής είναι η Παναγία της Φάτνης (Αχουριώτισσα) και ο Άγιος Χαράλαμπος. Σήμερα δεν υπάρχουν πλέον τα αγιάσματα του Αγίου Θεράποντος, της Αγίας Βλαχέρνας, του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης και της Αγίας Τριάδος.
Στο 17ο αιώνα το Γενίκιοϊ αριθμούσε τρεις χιλιάδες σπίτια και είχε πολλούς κήπους και αμπέλια. Σύμφωνα με τον Εβλιγιά, το χωριό αποτελούνταν από τρεις μουσουλμανικές και επτά χριστιανικές συνοικίες.
Το ποίημα του μεγάλου μας ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη για το Νιχώρι.
<ΤΟ ΝΙΧΩΡΙ> – ΚΑΒΑΦΗΣ
Ξένε, σαν δης ένα χωριό όπου γελάει η φύσις,
κ’ εις κάθε πλάτανο κοντά που κρύπτεται
μια κόρη ωραία σαν το τριαντάφυλλο
— εκεί να σταματήσης· έφθασες, ξένε, στο Νιχώρι.
Κι όταν το βράδυ έλθη, αν βγης έξω να περπατήσης και βρης εμπρός σου καρυδιές,
στον δρόμο μη προχώρει του ταξιδιού σου πια.
Aλλού ποιον τόπο θα ζητήσης καλύτερον απ’ το Νιχώρι.
Τέτοια δροσιά δεν έχουνε αλλού στον κόσμο οι βρύσεις,
των λόφων του την αρχοντιά αλλού δεν έχουν όρη·
και με της γης την μυρωδιά μονάχα θα μεθύσης,
ολίγο αν μείνης στο Νιχώρι.
Την πρασινάδα που θα δης εκεί να μην ελπίσης που σ’ άλλο μέρος θα την βρης.
Aπ’ το βουνό θεώρει τους κάμπους κάτω και ειπέ πώς να μην αγαπήσης
αυτό μας το μικρό Νιχώρι.
Πως αγαπώ υπερβολές, ω ξένε, μη νομίσης.
Υπάρχουν τόποι εύφοροι πολλοί και καρποφόροι.
Πλην έχουν κάτι χωριστό, και συ θα ομολογήσης,
καρποί και άνθη στο Νιχώρι.
Εάν στης Κουμαριώτισσας της Παναγίας θελήσης
την εκκλησία να μπης μ’ εμέ,
φανατικός συγχώρει αν είμ’ εκεί.
Άλλην, θαρρώ, χάριν οι παρακλήσεις έχουνε στο πιστό Νιχώρι.
Aν δε να μείνης δεν μπορής,
πριν, ξένε, αναχωρήσης πρέπει να πας μια Κυριακή στην σκάλα στου Γρηγόρη
ειρήνη, νιάτα, και χαρά θα δης, και θα εννοήσης
τι είναι αυτό μας το Νιχώρι.
Κωνσταντίνος Καβάφης.
Στο video εξαιρετική ξενάγιση στο Νεοχώρι, Νηχώρι ή Νιχώρι . Βασική πηγή πληροφοριών το bosphoros.org. Οι φωτογραφίες του Νεοχωρίου-Yenikoyείναι από τουρκική ενημερωτική σελίδα-2022/Οκτώβρης. Πορτρέτο Κ>Καβάφη του εικαστικού Α. Ζαχαρόπουλου.
Επίσης, στο ΝΕΟΧΩΡΙ ΒΟΣΠΟΡΟΥ-YENIKOY BOGAZICI I Istanbul-Facebook θα ενημερωθείτε για την έντονη κι αξιοπρόσεκτη κυρίως Πολιτιστική δράση του Συλλόγου Νεοχωριτών.
Για το mymoschato.gr
Τασσώ Γαΐλα.
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια.
